Onderbelichte geschiedenis over oorlogsschade krijgt plek bij Belasting & Douane Museum

Na de Tweede Wereldoorlog heerste er een chaotische tijd in Nederland, waarin rechtsherstel moest plaatsvinden en er veel geld nodig was voor het vergoeden van oorlogsschade en de wederopbouw van Nederland. Het uitgangspunt van de Nederlandse overheid was dat oorlogsslachtoffers (en hun nabestaanden) moesten terugkrijgen wat hen was ontnomen en de vijand moest daarvoor betalen. Het Belasting & Douane Museum brengt met de tentoonstelling GOED / FOUT, naoorlogse afrekening deze geschiedenis onder de aandacht.  De tentoonstelling loopt van 1 december 2023 tot en met 5 mei 2024.

Direct na de bevrijding werden vermeende landverraders massaal opgepakt en onderzocht, hun bezittingen werden onder beheer gesteld van de Nederlandse staat. Alle inwoners met de Duitse nationaliteit waren al voor het einde van de Tweede Wereldoorlog door de regering in ballingschap tot vijand verklaard. Hun bezittingen en vermogens gingen in eigendom over op de Nederlandse staat. Zij konden alleen van hun vijandstatus afkomen en hun bezittingen terugkrijgen, als ze konden bewijzen dat ze zich tijdens de oorlog als ‘goed Nederlander’ hadden gedragen.

Nederlands Beheersinstituut

In 1945 werd het Nederlands Beheersinstituut opgericht met als belangrijke taak: het opsporen, beheren en te gelde maken van vijandelijke vermogens. Hetzelfde NBI was belast met het beoordelen van verzoeken tot ontvijanding. Ook was het de taak van het NBI om landverraderlijke vermogens te beheren, in afwachting van de uitkomst van een gerechtelijke procedure. De Belastingdienst speelde een essentiële rol bij het verkrijgen van informatie over de diverse vermogensbestanddelen.

Daarnaast had het NBI tot taak bewindvoerders aan te stellen over de vermogens van ‘afwezigen’, veelal Joodse mensen. Veel van hun bezittingen waren tijdens de oorlog door de Duitse bezetter toegeëigend. Huizen waren doorverkocht, geld, waardepapieren en waardevolle bezittingen verdwenen via de Liro-roofbank. Aan de bewindvoerders de taak al deze bezittingen te inventariseren en zo een bijdrage te leveren aan het rechtsherstel.  

Tentoonstelling met beheersdossiers

In de tentoonstelling ‘GOED / FOUT’ staan de verhalen centraal van mensen die in aanraking kwamen met het NBI. In totaal worden acht personen uitgelicht, die staan voor de tienduizenden personen die achter de beheerdossiers schuilgaan. Hun verhalen worden vanuit betrokkenen verteld met animaties in een geïllustreerde collagestijl. De vraag over wie goed of fout is geweest tijdens de bezettingsjaren loopt als een rode draad door deze verhalen heen.