Cultuur met een fatcap

Op de Rotterdamse straathoeken en buurtpleinen ontstond door de jaren heen een ultravrije vorm van bewegen, maken, creatief denken, praten en doen. Een straatcultuur die werd beïnvloed door Amerika, maar ook een geheel eigen Rotterdamse inslag heeft. Die streetculture vieren we in september tijdens de Rotterdam Street Culture Week. Maar wat maakt de Rotterdamse straatcultuur zo Rotterdams?

‘Buiten de gevestigde orde gebeuren veel mooie dingen’, zegt Rajiv Bhagwanbali, organisator van de Rotterdam Street Culture Week. ‘Creativiteit en talent vind je namelijk niet alleen in musea, op muziekles of bij sportverenigingen. Het is goed dat dit soort organisaties er zijn, maar er zijn ook veel mensen die daar niet komen. Omdat ze het geld er niet voor hebben, of omdat ze niet dichtbij wonen en soms omdat ze zich er niet zo thuisvoelen. The Culture ontstaat daarom in de open ruimte: buiten. Mensen maken muziek, poëzie, kunst en comedy. Ze beoefenen eigen soorten sport en eigen dansvormen.’

Op straat heersen volgen Rajiv eigen normen en waarden: ‘Je moet origineel zijn en inventief. Je moet een persoonlijke stijl ontwikkelen – kopiëren van anderen is not done. Inspireren mag wel, want je geeft je wijsheid door aan de jongeren die na jou komen: each one teach one.’ 

Veel straatcultuur is beïnvloed door de Verenigde Staten in de jaren tachtig en negentig. Dat verklaart ook de vele Engelse termen die worden gebruikt: freerunning, beatboxing, breakdancing en natuurlijk ook: streetfood. Volgens Rajiv gaat het ontstaan van The Culture echter verder terug dan de jaren tachtig: ‘Juist in Rotterdam! De basis werd al gelegd tijdens de jaren van de wederopbouw. Gastarbeiders uit Turkije en Marokko waren toen hard nodig.’ Tegelijkertijd verhuisden er mensen uit de gebieden die Nederland bezet had gehouden: de Antillen, Suriname, Indonesië en de Molukken. Allemaal landen met warme klimaten, waar mensen veel buiten werken, eten en ontspannen. Deze mensen woonden bovendien vaak noodgedwongen in krappe huizen en hadden weinig geld. De kinderen? Hup, naar buiten met je lawaai, verveel en geklooi – ga jezelf maar entertainen. 

Rajiv: ‘Dus kreeg je een mengelmoes aan bevolkingsgroepen in de Rotterdamse straten. Met eigen talen, spelletjes en gebruiken. Iedereen nam een stukje van zichzelf mee. En er was niet veel geld. Met minimale middelen moesten kinderen zichzelf vermaken. Daar heb je veel creativiteit voor nodig. De muziek van Rock Steady Crew en de film Beat Street sloegen hier enorm aan. De jongeren herkenden iets van zichzelf en gaven er een eigen draai aan. Dit is uitgegroeid tot de straatcultuur die we nu kennen. Daar bovenop is het een heel mooi idee dat de ouders en grootouders van de Rotterdamse streetculture-iconen letterlijk de straten hebben geplaveid die dit alles voortbrachten. Dat zie je in geen enkele andere Nederlandse stad zo terug.’

Caps en murals

Dave Vanderheijden organiseert tijdens de Street Culture Week ALL CAPS – een festival voor streetart. De vorige edities heette het nog POW! WOW! Rotterdam. Dave: ‘Klopt, we hebben een nieuwe naam. De vorige naam kwam van de moederorganisatie POW! WOW! Worldwide, een streetart-festival op Hawaii. Toen POW! WOW! in Qatar werd georganiseerd, waren wij minder enthousiast. Dat strookt niet met onze principes. We zijn als goede vrienden uit POW! WOW! gestapt en gaan nu met vol enthousiasme door.’ 

Voor welke principes staat het festival wel? Dave: ‘Het moet toegankelijk zijn: gratis en dichtbij. Feijenoord wordt tijdens de week van ALL CAPS een museum in de openlucht. Je hebt geen kaartje nodig, hoeft soms zelfs geen tram te pakken en niet op openingstijden te letten, want de muren van je huis zijn gewoon onderdeel van de expo.’ 

Wat voor effect heeft zo’n festival op de wijk? ‘Heel veel bewoners voelen zich gezien en voelen zich erbij betrokken. Ze zien dat hun wijk aandacht krijgt en de moeite waard is om naartoe te komen. Het mooist vind ik dat de murals een onderdeel van de buurt worden. In Afrikaanderwijk hoorde je kinderen na een eerdere editie roepen: ‘We spreken af bij De Raket!’ – een van de schilderingen. Dat vind ik zo vet.’

‘Rotterdam is een betonnen stad die broeit en beweegt. Streetart ontwikkelt zich mee. Artiesten helpen je op een andere manier naar al die stenen te kijken. Dat doen ze niet alleen met schilderingen. Ook met sculpturen, stickers, tapijten, breisels en ‘interventies’: guerrilla-art met objecten in de buitenruimte. Het mooie is: het is voor en van iedereen. Wat ooit gezien werd als vandalisme, wordt nu door Rotterdammers omarmd. Ons festival viert dat. En ik ben heel benieuwd hoe dat de komende jaren verder beweegt. Daarom moet er voldoende woon- én werkruimte blijven voor (armere) kunstenaars en alle andere leden van streetculture. Anders kan het hier zomaar saai en grijs worden.’