Boris van Berkum maakt aandenken voor het Herdenkingsjaar Slavernijverleden

De Rotterdamse kunstenaar werkt al langer aan een winti kunstcollectie in samenwerking met de Surinaams-Nederlandse winti priesteres Marian Markelo maakt. Zo ontwierp hij in 2013 het Kabra masker (voorouder masker), dat tijdens de herdenking elk jaar een ceremoniële bijdrage levert aan het plengoffer, waarmee Marian Markelo de Nationale Herdenking Slavernijverleden opent. Nu wordt daar, in opdracht van het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee), een Kabra Blauw Zoutvaatje aan toegevoegd. 

Het Kabra Blauw Zoutvaatje wordt gelanceerd als hét aandenken van het Herdenkingsjaar Slavernijverleden 2023-2024. Kabra Blauw zoutvaatjes zijn vanaf 1 juli te koop in de museumwinkel van het Depot van Museum Boijmans Van Beuningen.

“Het Kabra Blauw Zoutvaatje herinnert ons op symbolische wijze aan de geschiedenis maar biedt tegelijkertijd ruimte voor verbinding, herkenning en reflectie op het verleden. Het vaatje zorgt op een toegankelijke manier dat het gesprek over de geschiedenis van de Nederlandse slavernij aan de keukentafel gevoerd kan worden,” zegt Linda Nooitmeer, bestuur-voorzitter NiNsee. 

De rol van zout

Zout heeft een belangrijke rol gespeeld in de Nederlandse slavernij periode. Het natuurlijk mineraal werd vanaf de 17e eeuw gewonnen door tot slaaf gemaakten inheemsen en Afrikanen in onder andere de zoutpannen van Bonaire, op Curaçao en St.Maarten. Daarnaast vormden de zoutmijnen op Bonaire een strafkolonie voor iedereen die weigerde te gehoorzamen aan de Nederlandse machthebbers op de eilanden in de nabije omgeving. De zoutwinning werd omschreven als ‘de witte hel’.

De zware arbeid voltrok zich in mensonterende omstandigheden. In laag zout water en in de blakende hitte werden enorme zoutbrokken verkleint en in zakken gestopt voor de handel. De lichamelijke klachten die slaafgemaakten overhielden aan de voortdurende productie, zoals blindheid door de verblindende zon op de spierwitte zoutbergen, moesten ze maar voor lief nemen. Het zout bleek voor de Nederlandse handelsorganisatie, de West-Indische Compagnie (WIC) tegelijkertijd een enorm winstgevend product te zijn. De zout productie door tot slaaf gemaakten duurde voort totdat de slavernij in 1863 officieel door Nederland werd afgeschaft. 

Twee tradities samen

Het uiterlijk van het Kabra Blauw zoutvaatje is deels geïnspireerd op het Kabra masker dat op 1 juli - Keti Koti - een ceremoniële rol speelt tijdens de Nationale Herdenking Nederlands Slavernijverleden. Tegelijkertijd is het zoutvaatje ontworpen in de kleuren en de stijl van Delfts blauw, een type aardewerk dat sinds de 17e eeuw Delfts blauw bekend staat als een oer-Hollandse traditie. Maar blauw en wit zijn ook symbolische kleuren in de Afro-Surinaamse winti vooroudercultuur. De kleurencombinatie staat voor de Kabra, de voorouders. Het blauw verwijst naar de koninklijke voorouderlijke lijn die bestaat in West-Afrika. Het wit staat voor de dood maar ook voor reinheid en zuiverheid. ‘Wat gebeurt er nu als we deze twee tradities vervolgens samenbrengen in één (nieuw) object? Ontstaat er dan zoiets als Kabra Blauw?’ Met deze vraag startte de Rotterdamse kunstenaar Boris van Berkum het ontwerp-proces.