A World in Common verkent hedendaagse Afrikaanse fotografie

In samenwerking met het bekende Britse Tate heeft Wereldmuseum Rotterdam een expositie samengesteld met werk van 22 Afrikaanse kunstenaars. A World in Common wordt geopend tijdens de Museumnacht en verkent het dynamische landschap van fotografie op het Afrikaanse continent van vandaag. De exposanten zijn van verschillende generaties en uit verschillende regio’s. Zij onderzoeken hoe fotografie en film hen in staat stelt de erfenis van het verleden te onderzoeken en zich een gezamenlijke toekomst vol mogelijkheden voor te stellen. 

De expositie is samengesteld door Osei Bonsu, Brits-Ghanese curator International Art bij Tate Modern en schrijver.  Bij Tate Modern is hij verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de museumcollectie en het verbreden van de vertegenwoordiging van kunstenaars uit Afrika en de Afrikaanse diaspora. Voor A World in Common baseerde Bonsu zich op de theorieën van de Kameroense filosoof Achille Mbembe en nodigt bezoekers uit om zich 'een gemeenschappelijke wereld' voor te stellen.

In de tentoonstelling laten vooraanstaande kunstenaars aan de hand van meer dan 100 werken zien hoe fotografie alternatieve visies kan geven op de vele geschiedenissen, culturen en identiteiten van Afrika. Ze dagen de nationale, politieke en culturele grenzen uit en verkennen verschillende perspectieven vanuit de rijke en diverse geschiedenis van Afrika. Hun werk helpt om vanuit en met Afrika te denken en zo de manier van denken over de wereldgeschiedenis opnieuw vorm te geven.

Afrikaanse culturen en tradities

Sinds de uitvinding van de fotografie in de 19e eeuw is Afrika grotendeels gedefinieerd door westerse voorstellingen van Afrikaanse culturen en tradities. Tijdens de koloniale periode werd fotografie ingezet als middel om Afrikaanse samenlevingen te bekijken door een eurocentrische lens. De kunstenaars in de tentoonstelling gaan in op het verleden van fotografie en omarmen het potentieel ervan, om nieuwe betekenis te geven aan het heden en vorm te geven aan de toekomst.

De tentoonstelling laat zien hoe fotografie een hedendaags perspectief biedt op cultureel erfgoed, spiritualiteit, verstedelijking en klimaatverandering. Vorstelijke portretten van koningen en koninginnen gaan samen met intieme scènes uit het gezinsleven en grimmige documentaire beelden van postindustriële ruïnes. Familiefotoalbums en stijlvol gecomponeerde studioportretten weerspiegelen het gedeelde gevoel van gemeenschap en saamhorigheid dat Afrika en zijn wereldwijde diaspora met elkaar verbindt. Terwijl scènes van vervuilde landschappen ingaan op de groeiende impact van consumptie op de klimaatsituatie. De tentoonstelling leidt kijkers langs vele landschappen, grenzen en tijdzones en laat zien hoe fotografie het verleden en de toekomst op krachtige en onverwachte manieren naast elkaar laat bestaan.

Prekoloniale periode

In de prekoloniale periode speelden oude Afrikaanse dynastieën een belangrijke rol bij het vormen van spirituele en culturele identiteit. Kunstenaar Kudzanai Chiurai verweeft historische verhalen met ingebeelde scènes uit het vorstelijke verleden. Hij onderzoekt geschiedenissen van antikoloniaal verzet en politieke opstand. Khadija Saye, Rotimi Fani-Kayode en Maïmouna Guerresi gebruiken overgangsrituelen en herdenkingsplechtigheden voor het verbeelden van portalen tussen de levenden en hun voorouders. Edson Chagas en Zina Saro-Wiwa maken fotografie een krachtig medium voor het activeren van het cultureel geheugen en de collectieve identiteit.

De fotostudiocultuur in Afrika ontwikkelden zich vooral vroeg (vanaf de jaren 1840) in de West-Afrikaanse havensteden. Door rondtrekkende fotografen van Afrikaanse en Europese afkomst, verspreidden ze naar de hoofdsteden in het binnenland. Dit legde de basis voor een explosieve groei in het midden van de twintigste eeuw, toen veel Afrikaanse landen onafhankelijk werden. Deze eerste generatie fotografen, zoals de nu wereldberoemde Malick Sidbé en Mama Casset, werden referentiekaders voor een nieuwe generatie kunstenaars die in A World in Common te zien zijn. Makers zoals Atong Atem, Sabelo Mlangeni en Kelani Abass breiden de geschiedenis van zelfexpressie en representatie verder uit in het maken van familieportretten waarin verwantschap en verbondenheid centraal staan. Abass was eerder te zien in de bekende fotografie tentoonstelling 'New Photography' van in het MoMa. Mlangeni won in 2022 de Columbia University II&I fellowship and artist residency en blijft visuele essays ontwikkelen over intimiteit en gemeenschapstradities.

De erfenis van kolonialisme inspireert kunstenaars om nieuwe werelden te creëren, ondanks de grimmige realiteit van globalisering en ongelijkheid. Dit wordt zichtbaar wanneer kunstenaars nadenken over de impact van klimaatverandering en verstedelijking op lokale gemeenschappen. Het werk van Kiripi Katembo, Fabrice Monteiro en Mário Macilau, documenteren de transformatie van stedelijke stadsgezichten en de gevolgen van overmatige consumptie voor het milieu. Monteiro was één van de 5 winnaars van de CAP Prize in 2021 en Macilau won in 2023 de James Barnor fotografieprijs. David Petros verkent thema's als migratie en klimaatactivisme op een manier die de kijker in staat stelt om zich verbonden te voelen met de kunstenaar en alternatieve manieren van zijn te verkennen. Voor hun werk hebben deze kunstenaars internationale erkenning gekregen: Monteiro was in 2021 een van de vijf winnaars van de CAP Prize en Macilau won in 2023 de James Barnor Photography Prize.